Posted by Phù Vân (136..98.176) on May 26, 2023 at 12:35:25:
Tứ niệm xứ
Công cụ
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Bản chuyển ngữ của
Tứ niệm xứ
Tiếng Phạn स्मृत्युपस्थान (smṛtyupasthāna)
Tiếng Pali सतिपट्ठान (satipaṭṭhāna)
Tiếng Trung Quốc 念處
Tiếng Nhật 念処 (nenjo)
Tiếng Khmer សតិបដ្ឋាន
(Satepadthan)
Thuật ngữ Phật Giáo
Tứ Niệm Xứ (Pali; Skt: smṛtyupasthāna) là một thuật ngữ Phật giáo quan trọng, có nghĩa là sự thiết lập, xây dựng chánh niệm tỉnh giác hay chánh niệm hiện tiền, hoặc cũng có thể hiểu là các nền tảng của chánh niệm. Phương pháp này nhằm giúp cho hành giả đạt đến sự giác ngộ viên măn và tâm tỉnh thức. Trong truyền thống Phật giáo, đặc biệt là trong Phật giáo Nguyên Thủy (Thevarada), việc thực hành thiền quán tập trung 4 đối tượng: Thân (sa, pi. kāya) hay c̣n hiểu là cơ thể, Thọ (sa, pi. vedanā) hay c̣n hiểu là cảm giác, Tâm (sa, pi. citta) và Pháp (sa, pi, sadhammās) tức là các nguyên tắc hay phạm trù chính trong giáo lư của Đức Phật; mà được cho là giúp loại bỏ năm triền cái và phát triển Thất Giác Chi.
Có lẽ, kinh Tứ Niệm Xứ (Đại Niệm Xứ, Satipatthana) là văn bản về thực hành Thiền có ảnh hưởng nhất trong Phật giáo Thevarada hiện đại, và các phong trào Thiền Vipassana cũng dựa trên cơ sở lời dạy trong kinh điển này. Giáo lư về Tứ Niệm Xứ có thể t́m thấy ở trong tất cả các truyền thống Phật giáo, tuy nhiên Phật giáo Thevarada hiện đại và phong trào Thiền vipassanā được biết đến rộng răi qua việc thúc đẩy việc thực hành Tứ Niệm Xứ để phát triển Chính niệm tỉnh giác mà thông qua đó hành giả sẽ đạt được cái nh́n sâu sắc về vô thường và chứng được Sơ quả trong Tứ Thánh Quả .
Đây là một trong những phương pháp tu tập quan trọng mà Đức Phật đă nhấn mạnh, được thể hiện rất rơ qua Kinh Trường Bộ, Kinh Trung Bộ và Kinh Tương Ưng Bộ.
--
Ngày nay tại phương Tây, phép quán bốn niệm xứ được phổ biến rộng, trong đó hành giả ngồi (Toạ thiền) hay áp dụng phép quán này trong các hoạt động hàng ngày.[1][6]
Quán Thân bao gồm sự tỉnh giác trong hơi thở, thở ra, thở vào [6](pi. ānāpānasati), cũng như tỉnh giác trong bốn dạng cơ bản của thân (đi, đứng, nằm, ngồi). Tỉnh giác trong mọi hoạt động của thân thể, quán sát 32 phần thân thể, quán sát yếu tố tạo thành thân cũng như quán tử thi.
Quán Thọ là nhận biết rơ những cảm giác, cảm xúc dấy lên trong tâm, biết chúng là dễ chịu (lạc thọ), khó chịu (khổ thọ) hay trung tính (bất khổ bất lạc thọ), nhận biết chúng là thế gian hay xuất thế, biết tính vô thường của chúng.
Quán Tâm là chú ư đến các tâm pháp (ư nghĩ) đang hiện hành, biết nó là tham hay vô tham, sân hay vô sân, si hay vô si (Tâm sở), biết rơ tâm đang thâu nhiếp hay tán loạn, tâm quảng đại hay không quảng đại, tâm hữu hạn hay không hữu hạn, tâm vô thượng hay không vô thượng, tâm định hay không định, tâm giải thoát hay không giải thoát.
Quán Pháp là biết rơ mọi pháp đều phụ thuộc lẫn nhau, đều Vô ngă, biết rơ Năm Triền Cái có hiện hành hay không, biết rơ con người chỉ là Ngũ uẩn đang hoạt động, biết rơ gốc hiện hành của các pháp và hiểu rơ Tứ diệu đế.
Trong Đại thừa, các phép niệm xứ được hiểu là quán thân, thụ, tâm, pháp; bốn thứ đều là dạng của tính Không.
----
Tóm lại:
--------
Tứ niệm xứ gồm 4 phần - Thân Thọ Tâm và Pháp
Quán tứ niệm xứ là:
Quán Thân
Quán Thọ
Quán Tâm
Quán Pháp
Bạn tôi (Lê Đ́nh Du, cháu đích tôn của cụ Lê Đ́nh Thám - Quốc sư của nước VN từng giảng dạy Phật Pháp trong thời c̣n quân chủ, cụ Lê Đ́nh Thám có pháp hiệu là Tâm Minh, dịch giả pho Lăng Nghiêm Kinh)
Thời c̣n làm chung trong IBM, bạn Du có tŕnh bày cái hiểu biết của bạn với tôi rằng:
Quán Thân là quán thân bất tịnh
Quán Thọ là quán Thọ thị khổ
Quán Tâm là quán Tâm vô thường
Quán Pháp là quán Pháp vô ngă
Tôi cũng tŕnh bày với bạn Du về quan điểm của Phật giáo Đại Thừa về Thân Thọ Tâm và Pháp
Đại Thừa nhận biết Thân bất tịnh, nhưng cũng nhân biết Thân là huyễn
Đại Thừa nhận biết Thọ thị khổ, nhưng cũng nhân biết Thân đă là huyễn th́ Thọ cũng là không, do đó khổ cũng là tạm
Đại Thừa nhận biết Tâm vô thường là vọng tâm, chưa phải là Tâm mà Tâm vô thường là Thức (ai học qua Duy Thức học th́ sẽ rơ) Tâm vô thường cũng là huyển, Đại Thừa t́m về với chân tâm bản tánh hay c̣n gọi là tự tánh
Đại Thừa không chỉ dừng lại ở quán Pháp vô ngă nương gá nhau mà có đó như là Lăo Tử cũng cho thấy vạn Pháp giai không (Vô vi sinh nhất điểm, nhất điểm sinh lưỡng cực "âm Dương" lưỡng cực sinh tứ tượng, tứ tượng sinh bát quái, bát quái biến hóa vô cùng mà có vạn vật)
Do đó Đại Thừa không trụ vào cái huyễn mà gốc của vạn Pháp là vô tướng
Bạn Du thở dài bảo rằng cha ông giỏi về Đại Thừa mà nay anh c̣n chật vật măi trong Tứ Niệm Xứ mà c̣n chưa đi tới đâu!
"
Phương pháp
Phương pháp quán chiếu này được nói rơ trong Kinh Đại Niệm Xứ (pi. Mahāsatipaṭṭhāna-sutta)[2][3] và Đức Phật từng nói rằng, pháp này có thể đưa đến Niết-bàn.[4]
Này các Tỷ kheo, đây là con đường độc nhất, đưa đến thanh tịnh cho chúng sanh, vượt khỏi sầu bi, diệt trừ khổ ưu, thành tựu chánh lư, chứng ngộ Niết bàn. Đó là Bốn niệm xứ. Thế nào là bốn? Này các Tỷ kheo, ở đây vị Tỷ kheo sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời; sống quán thọ trên các thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời; sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời; sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để chế ngự tham ưu ở đời.
— Đức Phật, từ kinh Trường Bộ: Kinh số 22: Kinh Đại Niệm Xứ[5]
"
Bước vào gịng Thánh như các sư vẫn khuyên bảo có lẽ cả đời c̣n chưa được th́ mong ǵ nối bước cha ông ?!